IIA of IIB?

Voltooid of onvoltooid. Vaak reden tot discussie. Dat dat niet ongegrond is blijkt uit de verdeeldheid onder zelfs adviseurs. Vaak is het duidelijk wanneer een machine een voltooide machine is en er CE-gemarkeerd moet worden. Een onvoltooide machine ligt wat lastiger.

Laatst gewijzigd: juni 2023

Er is al heel wat over geschreven: IIA, een voltooide machine. IIB, een onvoltooide machine. Duidelijk toch? De ene machine is klaar, de andere niet. Helaas ligt het niet zo zwart-wit. Daarom toch enige uitleg en een aantal tips om er beter mee om te kunnen gaan.

Formeel wordt gesproken over de II.1.A-veklaring van overeenstemming of de II.1.B-verklaring van overeenstemming. Echter spreken we vaker over IIA of IIB, dat praat makkelijker. Daarom in dit stuk ook de verkorte versie.

Verwijzing IIA? of IIB?

Goed om te weten is dat de inhoud van de IIA of IIB verklaring staat in bijlage II van de Machinerichtlijn. Daarom is de verklaring direct vernoemd naar het hoofdstuk uit de richtlijn.

Definitie

Wanneer je kijkt naar de definities van beide machines komen we uit op het volgende.

Een niet-voltooide machine is: ’een samenstel dat bijna een machine vormt maar dat niet zelfstandig een bepaalde toepassing kan realiseren.’

Machinerichtlijn 2006/42/EG, Artikel 2 lid g

Een voltooide machine is: ’een samenstel, voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem — maar niet op basis van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht —, van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen, en die samengevoegd worden voor een bepaalde toepassing.’

Machinerichtlijn 2006/42/EG, artikel 2 onder a) – eerste streepje

“niet voltooide machine”: samenstel dat bijna een machine vormt, behalve dat het niet zelfstandig een bepaalde toepassing kan realiseren, en dat slechts is bedoeld om te worden ingebouwd in of te worden samengebouwd met andere, al dan niet voltooide, machines of uitrusting om een machineproduct te vormen;

Verordening Machines 2021/0105, artikel 3 lid 10

Zelfstandig

Het belangrijkste verschil zit in het ’zelfstandig’ realiseren van een ’bepaalde toepassing.’ Een IIA machine kan dat wel, een IIB kan dat niet. Betekent dat dan dat een machine die ‘zelfstandig’ iets kan doen een voltooide machine is? In feite wel. Daar ligt een harde lijn. In de praktijk is het een stuk complexer. Praktisch gezien zijn tegenwoordig heel veel machines een voltooide machine en moeten voorzien worden van een CE-markering. Dat maakt het aanbod onvoltooide-machines een stuk kleiner.

Achtergrond

De achtergrond die vanuit Europa is gekomen is om onveilige machines met afgeknipte stekker (‘want dan doet hij het niet meer’) te weren van de markt. En fabrikanten na te laten denken over de veiligheid van de machine. De documentatieplicht die bij een IIB machine hoort liegt er ook niet om, dus dat zou ook geen reden zijn om de CE-markering te ontwijken.

Onderscheid: Veilig?

Hoe dan het onderscheid te maken tussen een IIA of IIB? Zoals verwacht, ook dat is lastig om zo even een antwoord op te geven. Wat is dan de bottum-line? Het moet veilig zijn. Uiteindelijk is het belangrijk dat een IIB machine ingebouwd moet worden in een grotere machine waarop een CE-markering wordt afgegeven. Dus dan wordt de veiligheid in een later stadium gecomplementeerd. Maar als er op bepaalde onderdelen veiligheid niet kan worden ingevuld door de fabrikant dan moet hij wel aanwijzingen geven hoe dat eventueel zou kunnen. Is het dan soms makkelijker om toch naar een CE-markering te gaan en een voltooide machine te bouwen? Het belangrijkste advies, streef naar een IIA-machine.

Verantwoordelijkheid

Ten onrechte wordt weleens gesproken over de verantwoordelijkheid. Er wordt dan gedacht dat de fabrikant geen verantwoordelijkheid heeft op het moment dat de machine wordt ingebouwd. Dat daarbij alle verantwoording ligt bij diegene die de IIB machine samenbouwt tot een IIA machine (met andere machines, voltooid / niet voltooid). Dus het afschuiven van de verantwoordelijkheid bij het opleveren van een IIB machine gaat niet op. Of er nu een IIA of een IIB machine wordt geleverd, in beide gevallen is de fabrikant van die machine verantwoordelijk voor wat er geleverd wordt. Vanuit dit oogpunt maakt het dus niet uit of er IIB of IIA wordt geleverd.

Tip 1

De eerste tip is om te streven naar een ‘voltooide-machine.’ Uiteraard kan dat niet altijd, maar bij het leveren van een IIB machine moeten ook de instructies worden meegegeven voor het veilig samenbouwen. Vraag uzelf goed af of dat misschien niet meer werk is? Misschien kunt u dit voorkomen door zelf de juiste veiligheidsmaatregelen te treffen. En daarbij een machine met een volwaardige CE-markering te leveren.

Tip 2

Tweede tip: Is het echt wel een IIB machine? Kijkt u nog eens goed naar de definitie van uw eigen machine? Kan deze zelfstandig functioneren? Dan is het waarschijnlijk een IIA machine. Voor de inrichting van uw eigen proces is het makkelijker om dan de regels omtrent de voltooide machine te volgen. Immers kunt u het ‘standaard’ proces volgen.

Tip 3

Derde tip: Bepaal samen met uw klant of u een IIA of IIB machine levert. Zoals zo vaak is het vaak het beste moment om op het moment van contractonderhandeling aan te geven wat u gaat leveren. U kunt op dat moment nog sturen in de uitkomst. Gaat u er standaard vanuit dat uw klant het met u eens is en de discussie later volgt kan het resultaat wel eens vervelender zijn. Of u heeft het complete proces ingericht en komt er dan uit dat het toch anders had moeten zijn.

Tip 4

Tip vier: Grijs… het blijft een heel grijs stuk. Leg daarom duidelijk vast waarom u vindt dat u een IIA of IIB machine ontwerpt en levert. In combinatie met tip drie levert dit als het goed is uiteindelijk de makkelijkste weg tot het samen met uw klant komen tot een goede oplossing die voor beiden acceptabel is. 

Zorgen deze tips ervoor dat het altijd vlekkeloos loopt, nee zeker niet. Hopelijk geven deze tips meer houvast om steviger in het proces te staan en zo de juiste uitkomst samen te bepalen.

Gids voor toepassing

De gids voor toepassing van de Machinerichtlijn is in oktober 2019 deels geüpdatet. Hierin is ook artikel 46 aangevuld met een verwijzing naar artikel 417 in diezelfde gids. De basis staat beschreven in artikel 46 omtrent de aanpak zoals hierboven beschreven is. De aanvulling zit met name in het artikel 417, maar biedt met name een handvat bij het leveren van een niet-voltooide machine met een besturing en de invloed die dat heeft op de verklaring van overeenstemming. Dus daarmee ook weer IIA of IIB. Dit maakt het in de gids nog steeds niet duidelijker waar nu de lijn ligt.

Vragen die inzicht bieden

Om tot een helderder besluit te komen kan het handig zijn om uzelf een aantal vragen te stellen die inzicht geven. Deze vragen kunnen een beter beeld geven aan welke kant van de lijn uw machine valt. Ook hiermee is niet elke discussie uitgesloten.

• Is de machine nog niet geheel gereed?
  Als in de zin: Als in de zin van de definitie van een machine onder de machinerichtlijn, maar is nog niet compleet zodat de machine nog niet kan werken.
• Kan de machine zelfstandig een functie vervullen?
  Kan de machine op zichzelf staand werken, of zijn er nog andere onderdelen / systemen nodig om de functie van de machine te vervullen
• Is de machine bedoeld om te worden ingebouwd? of
• Is de machine bedoeld om te worden samengebouwd?
  Maakt de machine onderdeel uit van een productielijn of bijvoorbeeld een grotere machine

Een ja/nee spel op deze vragen levert niet automatisch het antwoord op de vraag IIA of IIB, maar bied wel meer inzicht in het proces om tot een keuze te komen.

Behoefte aan een template voor II.1.A-verklaring of een II.1.B-verklaring?

Bron

De basis rondom IIA / IIB ligt in:

• artikel 2a, 1e streepje (definitie “machine”, Machinerichtlijn 2006/42/EG)
• artikel 2 lid g (definitie “onvoltooide machine”, Machinerichtlijn 2006/42/EG)
• Bijlage II (Verklaringen, Machinerichtlijn 2006/42/EG)
• Artikel 46, Partly completed Machinery (Gids voor toepassing van de Machinerichtlijn 2006/42/EG, editie 2.2)

Update 14-06-2023