CE: misverstanden #4: CE + CE = CE

Update 6 oktober 2022

Rondom CE en CE-markering bestaan veel misverstanden. Door die misverstanden ontstaat er vaak een grijs gebied wat het uiteindelijk niet makkelijker maakt. In deze reeks van misverstanden lichten we elke keer een veel gehoord misverstand toe. Machines samenstellen tot één lijn, behoeft geen aparte CE. Ofwel CE + CE = CE; Zoals een grijs gebied, kan dit soms waar zijn maar soms ook niet…. Het belangrijkste argument hiervoor ligt in een drietal voorwaarden waaraan voldaan moet worden om een ‘samenstel’ te maken.

CE + CE = CE of niet?

Machines worden vaak gekocht om in een gezamenlijke productielijn te fungeren. Dat kan al gebeuren op het moment dat bijvoorbeeld een transportsysteem automatisch een spuitgietmachine belaadt en ontlaadt met het gegoten product. Transportsysteem en spuitgietmachine worden apart ingekocht en samengesteld (een zogenoemde ‘samenstelling)’ als een werkend geheel, hierbij moet gekeken worden of het ook een ‘samenstel’ van machines gaat zijn.

De losse machines vormen op dat moment een ‘samenstelling’ van machines, maar als deze voorzien zijn van losse een CE-markering vormt dan het geheel automatisch weer een CE-waardig geheel? Of is er meer nodig?

CE + CE = CE, voorwaarde

De kernvraag in deze is of er een zogenaamd ‘samenstel van machines‘ ontstaat. Dit samenstel moet opnieuw (als geheel) CE-gemarkeerd worden, maar hiervoor moet de ‘samenstelling’ aan een drietal voorwaarden voldoen. Voldoet de samenstelling niet aan de drie voorwaarden, dan moet het geheel wel veilig functioneren, maar hoeft er geen CE-markering over de gehele lijn afgegeven te worden.

Samenstellen

Het samenstellen van de verschillende machines tot één productielijn, wordt in de Machinerichtlijn aangeduid, als een ‘samenstel van machines.’ Daardoor valt dit samenstel ook onder de definitie van een machine, met de verplichting die daarbij hoort. Namelijk het doorlopen van artikel 5. Kortweg het samenstel van verschillende machines moet als geheel ook CE-gemarkeerd worden. De losse CE-markering van elke machine afzonderlijk is niet afdoende. Let wel op, want hiervoor zijn er een drietal voorwaarden waar invulling door de ‘samenstelling’ gegeven moet worden.

Overgang van machine naar machine

De basis hiervan ligt in de overgangen van elke machine naar de volgende. Een losse machine kan prima zelfstandig werken. Er wordt bijvoorbeeld handmatig beladen en ontladen. De fabrikant van de machine heeft daarvoor bijvoorbeeld een bewaakte afscherming (blokkeerscherm) ontworpen die bij elke belading wordt vrijgegeven (gereset).  Wat gebeurt er met de bewaakte afscherming wanneer hier een andere machine voor wordt gezet? Hoe wordt die bewaakte afscherming dan geopend, gereset? Grote kans dat die onderdelen verdwijnen. Op juist die punten ontstaan nu risico’s die de oorspronkelijke bouwer niet kan voorzien. Juist daarom moet er opnieuw een beoordeling van het geheel gemaakt worden. Hier ligt ook gelijk de kern van de overkoepelende CE-markering.

Wat is een samenstel?

Samenstellen leidt niet zomaar tot een ‘samenstel’

Het samenvoegen van twee machines leidt wel tot het samenstellen in letterlijke zin, maar toch zijn er vanuit de Machinerichtlijn een drietal voorwaarden aan verbonden.

De basis voor het samenstel hiervoor ligt in artikel  2 lid a 4e streepje van de Machinerichtlijn:

• samenstellen van machines als bedoeld onder het eerste, tweede en derde streepje, en/of niet voltooide machines als bedoeld onder g) die, teneinde tot hetzelfde resultaat te komen, zodanig zijn opgesteld en worden bestuurd dat zij als één geheel functioneren;

Voorwaarden tot samenstel

De drie voorwaarden komen niet heel duidelijk naar voren uit deze definitie. In de ‘Gids voor toepassing van de Machinerichtlijn 2006/42/EG, editie 2.1’ wordt in artikel 38 een duidelijke formulering gegeven (deze tekst is in het Engels, omdat deze versie van de gids op moment van schrijven nog niet in het Nederlands is vertaald):

• the constituent units are assembled together in order to carry out a common function, for example, the production of a given product;
• the constituent units are functionally linked in such a way that the operation of each unit directly affects the operation of other units or of the assembly as a whole, so that a risk assessment is necessary for the whole assembly;
• the constituent units have a common control system – see §184: comments on section 1.2.1, and §203: comments on section 1.2.4.4 of Annex I.

De voorwaarden zijn:

1. Samengesteld met als doel een gemeenschappelijke functie;
2. Functioneel aan elkaar gekoppeld (waarbij de onderdelen effect hebben op elkaar of als geheel), waarbij een beoordeling van het geheel noodzakelijk is;
3. Er is een gemeenschappelijk besturingssysteem, dit kan de standaard- of de veiligheidsbesturing zijn.

Wanneer aan alle van deze drie voorwaarden wordt voldaan, is het doorlopen van artikel 5 en het aanbrengen van een overkoepelende CE-markering een vereiste. Hieruit volgt automatisch dat wanneer niet aan de voorwaarden wordt voldaan het geheel niet als een samenstel wordt gezien. Daarmee is in sommige gevallen CE + CE = CE.  Let hierbij wel op dat het geheel altijd veilig moet kunnen functioneren. De risicobeoordeling over het geheel is daarmee wel noodzakelijk.

Doel van een samenstel

De belangrijkste reden waarom deze splitsing gemaakt kan worden is dat niet altijd alles als een geheel samenwerkende machine hoeft te worden gezien. In het meest extreme geval kan een complete productieplant waarbij grondstoffen naar binnen gaan en uiteindelijk bloempotten naar buiten komen als samengestelde machine worden gezien. Dat zou betekenen dat er voor op de deur een grote CE-markering zou komen te staan. Uiteindelijk is de basisgedachte dat een productielijn veilig moet kunnen functioneren.

Bijvoorbeeld

Wanneer machines tegen elkaar aan gezet worden maar waarbij elke machine afzonderlijk van elkaar functioneert (er is geen koppeling in de besturing en elke machine heeft zijn eigen besturing) is er geen sprake van een ‘samenstel.’ Er is hier een ‘samenstelling’ van machines ontstaan.

Wanneer dezelfde machines tegen elkaar aan gezet worden en er een overkoepelende besturing inclusief de veiligheid aanwezig is. Die elke machine aanstuurt, is er wel sprake van een samenstel.

Vaak worden transportsystemen ‘mechanisch’ aan elkaar gekoppeld. De besturing stuurt middels een sensor aan het begin van de band de band aan. En zal op basis van bijvoorbeeld een timer de band gedurende x-tijd laten draaien.  Het product wordt aan het einde van transport A naar B geschoven door de energie van transportband A. Doordat bij transportband B aan het begin ook een sensor aanwezig is, detecteert deze het product en zal automatisch starten. Transportband B transporteert het product verder. Ook in deze situatie is er sprake van een samenstelling, maar geen samenstel. Besturing van band A en B zijn onafhankelijk van elkaar.

Bron

De basis ligt rondom het samenbouwen van een lijn ligt in:

• artikel 2a, 4e streepje (definitie “samenstellen van machines”, Machinerichtlijn 2006/42/EG)
• Artikel 38, Assemblies of machinery (Gids voor toepassing van de Machinerichtlijn 2006/42/EG, editie 2.1)